در نگاه امام «قرآن مانند ریسمانی محکم است که خدا برای دستگیری ما فرستاده است. قرآن راهی است که خدا آن را برگزیده و به بهشت ختم می‌ شود و از آتش جهنم آزادمان می کند. با گذشت زمان، زبانش کهنه نمی شود؛ چرا که برای زمان خاصی نیامده است. قرآن حجت بر هر انسانی و دلیل و برهان است. از هیچ‌ طریقی هم نمی ‌تواند باطل واردش بشود. قرآن فرستاده ای از طرف خدای حکیمِ حمید است.»[1]
انس با قرآن
امام بسیار قرآن می‌ خواند و همه را به خواندنش تشویق می کرد. اصرارش این بود که قرآن در متن زندگی قرار بگیرد و انسان در هر موقعیتی سراغش برود؛ برای مثال: «هر وقت از چیزی ترسیدی، صد آیه از قرآن مجید را از هر جا که خواستی، بخوان و بعد سه بار بگو: اللهم اکْشِف عنّی البَلاء.»[2] رسمش این بود که پس از نماز صبح تا طلوع خورشید، در نماز خانه اش می‌ نشست و به ذکر و دعا مشغول بود... . پس از آن، قرآنی می‌ آوردند و از روی قرآن مشغول خواندن می ‌شد.[3] هنگام خواب در رختخوابش، خیلی قرآن می ‌خواند و هر موقع به آیه ای می ‌رسید که در آن نکته ای دربارۀ بهشت یا جهنم آمده بود، گریه می کرد و از خدا بهشت را می ‌خواست و از آتش جهنم به او پناه می ‌برد.[4]
ختم قرآن
به ختم قرآن خیلی توجه می کرد. هر سه روز یک بار قرآن را یک دور می‌ خواند! می‌ فرمود: «اگر بخواهم زود تر از سه روز آن را تمام کنم، می ‌توانم؛ اما نمی ‌خواهم این کار را بکنم؛ چون در موقع تلاوت، به هر آیه که می ‌رسم، درباره اش فکر می ‌کنم که راجع به چه چیزی و در چه زمانی نازل شده است. برای همین در هر سه روز، فقط یک بار قرآن را به پایان می ‌رسانم.»[5]
ارتباط با قرآن
در همۀ پاسخ‌ هایش، از قرآن دلیل می ‌آورد و به قرآن استناد می کرد.[6] هنگام تلاوت قرآن، هر وقت به «یا ایّها الذین آمنوا» می ‌رسید، آهسته می‌ گفت: «اللهم لبیک»[7] سورۀ جحد[8] را که می ‌خواند، «یا ایّها الکافرون» را آهسته تلاوت می کرد. وقتی هم که تلاوت سوره را تمام می کرد، می ‌فرمود: «ربی الله و دینی الإسلام.»[9] وقتی سورۀ تین را تلاوت می کرد، در پایان می ‌فرمود: «بلى و أنا على ذلک من الشاهدین.» هر وقت هم سورۀ قیامت را می‌ خواند، در آخر می ‌گفت: «سبحانک اللهم بلى» هنگام تلاوت سورۀ جمعه می فرمود: «قل ما عند الله خیرٌ من اللهو و من التجارة لِلذین اتقوا و الله خیر الرّازقین.»[10]در تمام زمینه‌‌ ها و مسائل دینی، علمی، عقیدتی و فقهی، از این کتاب آسمانی و این منبع با برکت الهی بهره می ‌برد. ابراهیم ‌بن ‌ابی ‌عباس نقل کرده است: «ندیدم چیزی از امام رضا (علیه السلام) بپرسند که جوابش را ندهد. جواب همه‌ چیز را می‌ دانست.
داناتر از او در زمان خودش هرگز مشاهده نکردم. مأمون دائم با پرسش‌ های گوناگون، امام را آزمایش می کرد؛ اما امام به همۀ پرسش‌ هایش جواب می‌ داد. تمام گفته‌ های امام رضا (علیه السلام) و پاسخ‌ هایش برگرفته از قرآن کریم بود.»[11]

سفارش به قرآن
امام می فرمود: «برای خانوادۀ خویش سهمی از تلاوت قرآن در نظر بگیرید تا خیر و برکت خانواده فراوان شود و اهل خانه از نظر مالی در وسعت قرار بگیرند.»[12] بر تلاوت مستمر قرآن تأکید می کرد: «شایسته است که مردم بعد از تعقیب نماز صبح، پنجاه آیه از قرآن مجید را تلاوت کنند.»[13]
معاد اندیشی
مرگ را برای مؤمن مثل بوکردن خوش ‌بوترینِ گل‌ ها می دانست. وقتی مؤمن بویش می کند، با بوی خوشش از حال می‌ رود و خستگی و دردش بر طرف می شود. برای کافر، آن را مثل نیش افعی و عقرب و بلکه سخت‌ تر از آن ترسیم می کرد.[14] وحشت ‌بار ترین مواقع برای مردم را سه زمان می‌ شمرد:
۱. روزی که از مادر متولد می ‌شوند و چشمانشان متوجه دنیا می شود.
۲. روزی که از جهان می‌ روند و آخرت را با اهل آخرت مشاهده می‌ کنند.
۳. روزی که زنده مبعوث می ‌شوند و داوری‌ ها و احکامی را می ‌فهمند که در دنیا مانند آن را ندیده بودند.[15] می فرمود: «اولین چیزهایی که در روز قیامت از بنده‌ ها سؤال می شود، توحید و نبوت و دوستی علی ‌بن ‌ابی ‌طالب (علیه السلام) است.»[16]
بهشت و جهنم
صبر در برابر مشکلات و گرفتاری‌ ها را برای رسیدن به بهشت الهی لازم می دانست.[17] تأکید می کرد کسانی که از آتش جهنم به خدا پناه می ‌برند، اما شهوت‌ های دنیوی را ترک نمی‌ کنند، خود را مسخره
کرده اند![18] دوستیِ علی (علیه السلام) را ایمان و دشمنی ‌اش را کفر می دانست. می‌ گفت: «اگر تقسیم بهشت و جهنم بر اساس دوستی و دشمنی با وی باشد، تقسیم‌ کنندۀ بهشت و جهنم اوست.»[19] سه بار فرمود: «خوش ‌‌به‌ حال اهل قم؛ چون بهشت هشت در دارد که یکی ‌اش مالِ قمی‌ هاست.»[20] منکران خلقت بهشت و جهنم را تکذیب ‌کنندۀ پیغمبر و اهل ‌بیت (علیهم السلام) می دانست و می فرمود: «آنان از دوستی ما سهمی ندارند و همیشه در آتش جهنم خواهند بود.»[21] اباصلت از ایشان پرسید: «ای پسر پیامبر خدا! بهشت و جهنم الان آفریده شده اند؟» ایشان فرمود: «بله، آفریده شده اند و پیامبر موقع معراج وارد بهشت شد و جهنم را هم دید.»[22] همواره این ‌طور با خدا نجوا می کرد: «اللهمّ اَجرنی من عذابک و من سَخطک.» (خدایا، از عذاب و خشمت حفظمان کن.)[23]
منبع: کتاب بر مدار آفتاب؛ ترسیم زندگی بر مدار حیات رضوی، معاونت تبلیغات و ارتباطات اسلامی آستان قدس رضوی

------------------------------------------------
پی نوشت ها:
[1]. همان، ص۱۳۰.
[2]. احمد ‌بن ‌محمد بن ‌فهد حلّی، عدة الداعی و نجاح الساعی، ص۲۹۴.
[3]. محمد بن علی بن بابویه (شیخ صدوق)، کتابُ من لا یحضره الفقیه، ج‌۱، ص۵۰۴.
[4]. محمد بن علی بن بابویه (شیخ صدوق)، عیون اخبار الرضا (علیه السلام)، ج۲، ص۱۸۲؛ محمد بن باقر مجلسی، بحار الانوار، ج۴۹، ص۹۴.
[5]. محمد بن علی بن بابویه (شیخ صدوق)، عیون اخبار الرضا (علیه السلام) ج۲، ص۱۸۰.
[6]. همان، ص۱۸۰ و ۱۸۳؛ محمد بن باقر مجلسی، بحار الانوار، ج۴۹، ص۱۰۰ و ۲۱۱.
[7]. محمد بن باقر مجلسی، بحار الانوار، ج۴۹، ص۹۵.
[8]. نام دیگر سورۀ کافرون.
[9]. محمد بن علی بن بابویه (شیخ صدوق)، عیون اخبار الرضا (علیه السلام)، ج۲، ص۱۸۰؛ محمد بن باقر مجلسی، بحار الانوار، ج۴۹، ص۹۴.
[10]. همان.
[11]. محمد بن علی بن بابویه (شیخ صدوق)، الأمالی، ص۶۶۰؛ محمد بن باقر مجلسی، بحار الانوار، ج۴۹، ص۹۰.
[12]. ملا محسن فیض کاشانی، محجة البیضاء، ج۲، ص۲۲۰.
[13]. محمد ‌بن ‌حسن طوسی، التهذیب، ج۲، ص۱۳۸.
[14]. محمد بن علی بن بابویه (شیخ صدوق)، عیون اخبار الرضا (علیه السلام)، ج۱، ص۲۷۵.
[15]. محمد بن علی بن بابویه (شیخ صدوق)، الخصال، ج‌۱، ص۱۰۷.
[16]. محمد بن علی بن بابویه (شیخ صدوق)، عیون اخبار الرضا (علیه السلام)، ج‌۲، ص۱۳۰.
[17]. محمد بن باقر مجلسی، بحار الانوار، ج‌۷۵، ص۳۵۵.
[18]. همان.
[19]. محمد بن علی بن بابویه (شیخ صدوق)، عیون اخبار الرضا (علیه السلام)، ج۲‌، ص۸۶.
[20]. محمد بن باقر مجلسی، بحار الانوار، ج‌۵۷، ص۲۱۵.
[21]. محمد بن علی بن بابویه (شیخ صدوق)، عیون اخبار الرضا (علیه السلام)، ج‌۱، ص۱۱۶.
[22]. محمد بن علی بن بابویه (شیخ صدوق)، التوحید، ص۱۱۸؛ محمد بن علی بن بابویه (شیخ صدوق)، الإحتجاج علی اهل اللجاج، ج‌۲، ص۴۰۹.
[23]. حسین‌ بن ‌محمد تقی نوری، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج۹، ص۳۶۵.